Role społeczne dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym

W rodzinach z problemem alkoholowym dzieci mają do odegrania określone role społeczne. W teorii, role te mają zapewnić tej podstawowej komórce prawidłowe funkcjonowanie, nietrudno jednak domyślić się, że w praktyce są w stanie przynieść znacznie więcej złego niż dobrego. Jedną z najważniejszych wydaje się rola bohatera rodziny przypisywana dziecku, dzięki któremu pozostali członkowie rodziny mogą poczuć się lepiej odczuwając dumę i ciesząc się z osiągniętego przez siebie sukcesu. Dziecko takie zazwyczaj bierze na swoje barki dodatkowe obowiązki, charakterystyczne dla niego jest zaś i to, że potrafi się z nich naprawdę dobrze wywiązywać. W zdecydowanej większości przypadków są to zresztą obowiązki, z których powinni wywiązywać się dorośli domownicy takie, jak choćby gotowanie, czy też opieka nad młodszym rodzeństwem.

O dziecku takim mówi się jako o osobie dzielnej, opanowanej, pełnej poświęcenia, a nawet gotowej do tego, aby zrezygnować z siebie dla innym. Rodzina ma dzięki niemu powody do zadowolenia, ma bowiem poczucie dużego wkładu w wychowanie tak odpowiedzialnego człowieka. Nietrudno domyślić się jednak, że mamy do czynienia ze złudzeniem, „maska” ukrywa bowiem dziecko skryte, które nie jest w stanie cieszyć się tym, co osiąga. Dziecko-bohater jest osobą żyjącą w nieustannym napięciu, towarzyszy mu bowiem ciągły lęk przed tym, że ktoś odkryje jego prawdziwą naturę. I choć inni członkowie rodziny poprawiają sobie dzięki niemu samopoczucie, samo dziecko często czuje się nie tylko osamotnione, ale również bezwartościowe. Wynika to przede wszystkim z pozbawienia go dzieciństwa i zmuszenia do przejścia przyspieszonej drogi prowadzącej ku dorosłości.

Nieco inaczej wygląda rola kozła ofiarnego powierzana dziecku, które pomaga rodzinie w odwróceniu uwagi od tego, co w rzeczywistości jest jej największym problemem. Dziecko takie staje się swego rodzaju obiektem zastępczym, każdy może więc wykorzystywać je po to, aby dawać upust swoim negatywnym uczuciom. Jest postrzegane jako nieodpowiedzialne i trudne w obejściu, generujące kłopoty i niewdzięczne. Trudno dziwić się, że dla dziecka traktowanego w ten sposób tak charakterystyczna jest nienawiść do świata i ludzi. Wynika ona z przekonania, że nie miało się żadnej szansy na bycie dobrym. Nieco inne zadanie ma do spełnienia dziecko niewidzialne, dla niego bowiem charakterystyczne jest zachowanie sprawiające, że łatwo można zapomnieć o jego istnieniu. Dziecko takie nie sprawia problemów wychowawczych, jest jednak wyjątkowo wycofane i koncentruje się tylko na tym, aby nie zwracać na siebie uwagi.